UYGUR DEVLETİ

Kök Türk Devleti’ne bağlı olarak yaşayan Uygurlar, 744 yılında Karluklar ve Basmillerle birleşerek bu devletin yönetimini ele geçirdiler. Daha sonra Ötüken merkez olmak üzere Uygur Devleti’ni (Görsel de harita gösterilmiştir.) kurdular. Kutluk Bilge Kül Kağan, bir süre sonra devletin merkezini Orhun Irmağı kıyısındaki Ordu Balık’a (Karabalgasun) taşıdı. Kutluk Bilge Kül Kağan ülkesinin sınırlarını genişleterek Uygurları güçlü bir devlet hâline getirdi . Onun 747 yılında ölümü üzerine devletin başına Moyen-Çur Kağan geçti.

Moyen-Çur Kağan’ın tahta çıkışından bir süre sonra Çinliler, 751 yılında Müslüman Araplara karşı yaptıkları Talas Savaşı’nda yenilerek Doğu Türkistan’dan çekilmek zorunda kaldılar. Bunun üzerine Moyen-Çur Kağan verimli bir bölge olan tarım havzasını ele geçirerek Uygurlara en parlak dönemini yaşattı.

Moyen-Çur Kağan 759 yılında ölünce yerine oğlu Bögü Kağan geçti. Bögü Kağan, Çin’de başlayan
isyanlara karşı, Çin imparatoruna yardım etmek üzere çıktığı sefer sırasında bir süre Çin’in başkentinde kaldı. Bu sırada Çinlilere özgü bir din olan Manihaizmden etkilendi. Ülkesine döndükten sonra da Manihaizmi resmî din hâline getirdi.

Manihaizm ; et yemeyi ve savaşmayı yasaklayan bir dindi. Bu nedenle Manihaizmi kabul eden Uygurlar, zaman içinde savaşçılık özelliklerini kaybettiler. Göçebe yaşamı ve hayvancılığı bırakarak tarıma ve ticarete yöneldiler. Böylece geniş ölçüde yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğu oldular.

Uygurlar Bögü Kağan’dan sonraki hükümdarlar döneminde, karşılaştıkları kıtlık ve salgın hastalıklar nedeniyle zayıfladılar. Onların bu durumundan yararlanan Kırgızlar, 840 yılında Uygur topraklarına girerek başkent Ordu Balık’ı işgal ettiler. Bundan sonra Uygurlar, Çin’in kuzeyindeki Kansu bölgesi ile batıdaki Turfan ve Beş Balık’a
gelerek buralarda Kansu ve Doğu Türkistan Uygur Devletlerini kurdular.

XIII. yüzyılın başlarından itibaren Moğolların hâkimiyetine giren Uygurlar Moğol Devleti üzerinde etkili oldular. Uygurcayı Moğol Devleti’nin resmî yazı dili hâline getirerek öğretmenlik, yöneticilik, danışmanlık
memurluk gibi görevler üstlendiler. Böylece Moğolların kültürel bakımdan Türkleşmesinde önemli bir rol
oynadılar.

UYGUR DEVLETİ ÖZELLİKLERİ

Uygurlar sayı bakımından çok değillerdi fakat Uygurların disiplinleri ile cezaları çok şiddetli ve kendileri de çok cesur idiler. Yüksek tekerlekli arabaları vardı. Göçlerde ve harplerde bu arabalarına çok güveniyorlardı. Başlangıçta bütün Uygur boylarını kendi idaresi altına toplayan müşterek bir reisleri yoktu. Konar-göçer oldukları için de sürekli olarak bir yerde oturmuyorlardı. Ata binmede ve ok atmadaki maharetleri fevkalade idi. Hayatlarını çoğu zaman, akın yapmakla devam ettirirlerdi. Çünkü toprakları çok verimsizdi. Selenga, Orhun ve Tola Nehirlerinin kıyılarında oturan bu oymakların atları çok azdı fakat koyun ve sığırları pek çoktu.

UYGUR DEVLETİ BAYRAĞI

Uygur Devletinin bayrağı aşağıda görsel olarak eklenmiştir.