Küçük Kaynarca Antlaşması 1774

Küçük Kaynarca Antlaşması, 1774 yılında Osmanlı – Rusya devletleri arasında imzalandı.

Osmanlı – Rus ilişkilerinde 1739 Belgrad Antlaşması’nın sağladığı barış ortamı 1768 yılında yeniden bozuldu. Rus Çariçesi II. Katerina,

• Kırım ve Kafkasya’yı almak,
• Boğazlar’dan geçişi sağlamak,
• Karadeniz’de donanma bulundurmak,
• Balkanlar’da Rus yanlısı devletler kurmak

gibi amaçlarına ulaşmak için Prut Antlaşması’na aykı- rı olarak Lehistan’ın içişlerine karışmaya başladı. Lehistan’da ayaklanma çıktı. Rus askerlerinden kaçan bir kısım Lehliler Osmanlı’ya sığındı. Bu gelişmeler üzerine Leh milliyetçileri Osmanlı Devleti’nden yardım istediler. Osmanlı Devleti, Kırım Han’ı ve Fransa’nın kışkırtmasıyla Rusya’ya savaş açtı (1768). Ruslar karşı saldırıya geçerek beş koldan (Kafkasya, Gürcistan, Beserabya, Kırım ve Ukrayna) güneye doğru inmeye başladılar. Eşak ve Boğdan’a girip Kili ve Akkerman’ı ele geçiren Ruslar, ayrıca donanmalarıyla Baltık, Manş, Atlas Okyanusu yolundan hareket ederek Cebeli Tarık Boğazı’nı geçip Akdeniz’e geldi. Bunu fırsat bilen Mora halkı Ruslar’ın da kışkırtmasıyla Osmanlı’ya karşı ayaklandılar. Ayaklanma zorla bastırıldı. Ayaklanmanın bastırılması üzerine Ruslar Çeşme Limanı’ndaki Osmanlı donanmasını yaktılar (1770).

Kara savaşlarında ise Osmanlı orduları Kartal Meydan Muharebesi’nde ağır bir yenilgiye uğradı. Ege Denizi’nde Kaptanıderya Cezayirli Hasan Paşa’nın Ruslar’a karşı başarıları Rusları Kırım’a yönlendirdi ve Ruslar Kırım’ı işgal etti. Ruslar’ı Kırım’dan çıkaramayan Osmanlı Devleti barış istedi. I. Barış görüşmeleri sonuçsuz kaldı. Ruslar Silistre ve Rusçuk’u ele geçirdiler. Bu sırada III. Mustafa üzüntüsünden öldü. Yerine I. Abdülhamit tahta çıktı (1774). III. Mustafa’nın ölümüyle tahta çıkan I. Abdülhamit, devleti hem ekonomik zorluklar hem de Rusya ile devam eden bir savaşın içinde buldu. Rus saldırıları karşısında başarısızlığa uğrayan Osmanlı Devleti, Rusya’ya barış teklif etti. Rusya’nın Balkanlar’da ilerlemesinden etkilenen Avusturya ve Prusya’nın araya girmesiyle iki devlet arasında Küçük Kaynarca Antlaşması imzalandı (1774).

Küçük Kaynarca Antlaşması Şartları (Maddeler Halinde) ;

• Kırım bağımsız olacak; fakat dini bakımdan Osmanlı Devleti’ne bağlı kalacak.
• Kerç, Yenikale, Kılburun ve Azak Kalesi Rusya’ya verilecek.
• İki devlet arasındaki sınır Buğ Nehri olacak.
• Osmanlı Devleti, Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecek.
• Rusya; İngiltere ve Fransa’ya verilen kapitülasyonlardan faydalanacak.
• Rusya, İstanbul’da daimi elçi bulundurabilecek.
• Rusya, Osmanlı Devleti’nde istediği yerde konsolosluk açabilecek.
• Rus Hıristiyan ve rahipleri kutsal yerleri serbestçe ziyaret edebilecekler.
• Rusya, Osmanlı Devleti’nin idaresindeki Ortodoksları himaye edebilecek.
• Rusya savaş sırasında işgal ettiği Eflak, Boğdan, Beserabya ve Akdeniz’deki adaları Osmanlılara bırakacak.

Buna karşılık Osmanlı Devleti bu bölgelerde;

• Genel af ilan edecek.
• Bölge halkı istediği yere göç edebilecek.
• Bölge halkından bir süre vergi alınmayacak.
• Buralardaki halka din ve vicdan özgürlüğü tanınacak.
• Rus Hıristiyanları kutsal yerleri serbestçe ziyaret edebilecekler.

Küçük Kaynarca Antlaşmasının Sonuçları :

• Karadeniz’deki Türk egemenliği sona erdi.
• Osmanlı Devleti tarihinde ilk defa savaş tazminatı ödedi.
• Ortodoksların himayesini alan Rusya, Osmanlı Devleti’nin içişlerine karışma imkanını elde etti.
• İlk defa halkı Türk ve Müslüman olan bir toprak parçası kaybedildi (Kırım).
• Balkanlar Rus tehlikesine açık hale geldi.
• Rusya ilk defa kapitülasyonlardan faydalanma hakkı elde etti.
• Rusya Akdeniz’e inme hayallerini gerçekleştirmiş oldu.

✍ Küçük Kaynarca Antlaşması (1774), 18. yüzyılda yapılan şartları en ağır antlaşmadır