Alev Alev Dizisine Konu Olan Facia: Bazar de la Charité Yangını

Tarihteki birçok büyük faciadan biri olmasının yanında, kadın hakları konusunda günümüzde hala devam eden büyük hareketin yapıtaşlarından biri olan Bazar de la Charité Yangını, olayla aynı isme sahip bir Fransız yapımından uyarlanan “Alev Alev” dizisi ile Türkiye’de de merak uyandırmayı başardı.

İlk olarak 2019 yılında Fransa, Belçika ve İsviçre’de yayınlanan, Netflix aracılığıyla dünyanın diğer ülkelerine de ulaşmasından sonra adından sıkça söz ettiren “Le Bazar de la Charité” dizisi, dünya tarihini büyük ölçüde etkilemesine rağmen unutulmaya yüz tutan bu faciayı insanlara hatırlatmıştı. Yakın zamanda Türkiye’de “Alev Alev” adıyla uyarlansa da birçok izleyici, dizinin gerçek bir olaya dayandığı konusunda bilgi sahibi değil. Korkunç bir yangından çok daha fazlası olan Le Bazar de la Charité Yangını ile insan doğasının karanlık yönüne doğru bir yolculuğa çıkmaya hazır mısınız?

Le Bazar de la Charité Nedir?

19. yy ile birlikte Paris büyük bir değişim geçirmiş, kırsaldan şehre göç neredeyse doruk noktasına ulaşmıştı. Fransız İhtilali ve Endüstri Devrimi ile birlikte değişen siyasi ve sosyal yapı, burjuvazi denilen zengin tüccar ve aristokratların şehir planlaması ile ilgilenmesine neden olmuştu. Paris ulaşım ve temiz su gibi altyapı çalışmalarının yanında yeninden düzenlenen sokak ve meydanlarıyla burjuvaların daha rahat yaşayabileceği bir merkez haline gelmişti.

Moda, eğlence ve sanat etkinlikleriyle tüm kıta Avrupa’sının zirvesine yerleşen Paris, lüks ve modanın başkenti haline gelmişti. Bununla birlikte halk arasında inanılmaz bir gelir adaletsizliği oluşmuştu. Halkın bir kısmı büyük bir lüks içinde yaşarken diğer bir kısmı açlık ve sefalet çekiyordu.

Koyu Katolik Fransız aristoklardan bazıları halkın bu zor durumuna acıdıklarından mı, yoksa başka amaçlarla mıdır bilinmez, gelirlerini ihtiyaç sahiplerine bağışlamak üzere Le Bazar de la Charité adında bir kermes düzenlemeye başlamışlardı. 1885 yılı Mayıs ayında başlayan ve yaz sezonunun ilk etkinliği olarak her sene düzenlenen etkinlik, 1897 yılındaki faciaya kadar 12 sene boyunca devam etti.

Le Bazar de la Cherité Başlıyor…

İlk günü papalık elçileri tarafından kutsanarak başlayan etkinlik, her sene müşteri potansiyeli ve mekanın fiziksel şartları gibi temel kriterlere bağlı olarak bir komite tarafından incelenip seçilen farklı bir mekanda yapılırdı. 1897 Mayıs ayındaki etkinlikte komite, Jean Goujon caddesinde bulunan, 80 metre uzunluğu, 13 metre genişliği ile tüm davetlilerin rahatça sığabileceği ahşap bir hangar seçmişti.

Etkinlikte satışları artırmak ve ziyaretçilerin eğlenmesini sağlamak adına farklı tasarımlar ve aktiviteler yapılırdı. O sene konsepte uygun olarak hangarın içine karton, bez ve ahşap malzemeler kullanılarak ortaçağ Paris’inden bir cadde hazırlanmıştı. Normal eğlencelere ek olarak ilk kez komite başkanının isteğiyle film projeksiyonu da yapılacaktı. Bu, sosyetinin sinema ile ilk tanışması olacağından çok ilgi görmüştü. Öyle ki Bavyera Dükü’nün kızı Düşes Sophie D’Alençon bile etkinliğe gelmişti.

Güzel bir kazançla açılışı yapılan ve büyük bir keyifle devam eden etkinlik, saatler 16:00’ı gösterdiğinde dünyanın en kötü facialarından birine dönüşmüştü. Tamamı vernikle cilalanmış köknar ağacından yapılan yapılan mekanın çatısı odun ve camla yapılmış, üzeri katranlı kağıtla kaplanmıştı. Camın altında astar ve kumaşla dekore edilmiş bir tente kullanılmıştı.

Bunlara ek olarak sinema gösterimi nitrat tabanlı filmlerle yapılıyordu. Eter ve oksijen kullanılarak kireç bir silindir içerisinde akkor hale getirilen gazdan ışık elde edilmesi prensibiyle çalışan bu sinema sistemi, böyle bir mekanda kullanılabilecek en tehlikeli araçtı. Bu kadar tehlike içerisinde ise önlem olarak mekanda sigara içilmesi yasaklanmış, bu şekilde büyük bir facia yaşanması önlenmek istenmişti. Cihaz operatörünün yaptığı bir hata sonucu filmlerin tutuşması ise sigara yasağı ile önlenmek istenen olaya, bir yangına neden oldu…

Asıl Facia Yangın Değil!

Polis kayıtlarına göre 16:05 civarlarında çıkan yangın önce kolonlara asılı perdeleri tutuşturarak tavandaki tenteye ulaşmış, çok sürmeden katranlı kağıtla kaplı tavanın alevler tarafından sarılmasına neden olmuştu. Tavandan düşen parçalarla ahşap döşemelerin tutuşmasının yanında yanan katran bütün mekanı dumanla doldurmuştu. 16:55’de çöken tavan yaklaşık 100 kişinin ölümüne sebep olurken, yere düşen birkaç kişi kaçmaya çalışanların ayakları altında ezilerek can vermişti. İlginç bir şekilde, yangında ölen 126 kişiden 120 tanesi kadındı.

Bazı görgü tanıkları yangından kaçmaya çalışan birçok erkeğin büyük bir korkuya kapılarak çıkışları kapattığını, kaçarken kadınların yüzlerine ve ellerine vurduklarını ve hatta bazı kadınların parmaklarının kırıldığını ifade etmişlerdi. Bu ifadelere rağmen basında ağırlıklı olarak yangında kurbanları kurtarmaya çalışan erkeklerin kahramanlık hikayeleri yer almıştı.

Olayın sonrasında kurbanların büyük bir kısmı üzerlerinde bulunan mücevherlerin de yardımıyla aileleri tarafından teşhis edilmişse de 30 kurban tanınamayacak haldeydi. Öyle ki cesetlerin bazılarında alyansların eriyerek el kemikleriyle kaynaştığı, eriyen tarakların ise kafataslarına yapıştığını ifade eden görgü tanıkları vardı. Bu kurbanların teşhis edilmesi için dişleri kullanılmıştır. Le Bazar de la Cherité’de ilk kez kullanılan bu yöntem günümüzde hala en güvenilir yöntem olarak kullanılmaya devam etmektedir.

Sorumlular Cezalandırıldı mı?

Bu kadar açık ihmalin olduğu bir olayda tabii ki sorumlular cezalandırıldı. Paris Emniyet Müdürü Lepine mekandaki koşulların yetersizliği nedeniyle sorgulanmış, kötü koşulların farkında olduğunu ancak organizasyonun kendine has özellikleri nedeniyle bir müdahalede bulunamadığını, ayrıca organizasyonun kendi yetkisinin ötesinde olduğunu söyleyerek elinden bir şey gelmediğini ifade etmişti.

Projeksiyon cihazını kullanan operatör ihmalleri nedeniyle suçlu bulunmuş, 1 yıl hapis cezasına ek olarak 300 frank para cezasına çarptırılmıştı. Yardımcısı ise 8 ay hapis ve 200 frank para cezası almıştı. Organizasyon komitesi başkanı yangında karısını kaybetse de güvenli ve sağlıklı bir mekan seçmediği için sorumlu bulunmuş, 500 frank para cezasına çarptırılmıştı. Projeksiyon cihazının kiralandığı firmanın sahibi ise çalışanların yeterlilikleri konusunda bilgi sahibi olmadığı ve gereken özeni göstermediği için sorumlu tutulmuş ancak suçlanmamıştır.

Yargılanmanın sonunda operatör, yardımcısı ve komite başkanı suçlu bulunup cezaya çarptırılsa da yangın sırasında gösterdikleri kahramanlıklar nedeniyle cezalarının ertelenmesine karar verildi.

Yangından Sonra…

Can alan yangın Jean Goujon caddesindeki hangarda bitmiş olsa da başka bir yangının fitilini ateşledi. O günden sonra Fransa’da büyük bir hareket başladı. Kadınlar birleşerek kadınların da hakları olduğunu ve insan haklarının kadınları da kapsadığını söylemeye başladı. Olayın yaşandığı alana Notre Dame de Consolation adında bir kilise inşa ettirip her yıl bu kilisede anma törenleri düzenleyen kadınlar, çeşitli dernek ve dergileri kullanarak seslerini duyurmaya ve bir kamuoyu oluşturmaya başladılar.

Adeta değersizleştirilen, yerlerde ezilen kadının başkaldırısı haline gelen bu hareket, kadın hakları alanında Fransa başta olmak üzere birçok ülkede yankı buldu. Sonrasında gelen kadın hakları hareketlerine de yol açmasıyla etkisini günümüze kadar sürdüren Le Bazar de la Cherité Yangını, insanların korkularından dolayı yapabileceklerinden neden korkulması gerektiğini hepimize açıkça gösteriyor.