Hammâmîzâde İsmâil Dede Efendi Kimdir? Eserleri

Birçok kişi tarafından Osmanlı klasik müziğinin babası olarak bilinen efsanevi besteci İsmail Dede Efendi’nin vefatının üzerinden 173 yıl geçti. Hammâmîzâde İsmâil Dede Efendi Kimdir? Eserleri nelerdir?

İstanbul Teknik Üniversitesi Türk Müziği Konservatuarı’nda müzikolog olan Yalçın Çetinkaya, Anadolu Ajansı’na “Dede Efendi Osmanlı klasik müziğinin öncüsü” dedi.

Türk bestecinin 200 yılı aşkın bir süre önce ilk şarkısını yarattığı İstanbul Yenikapı Mevlevihanesi’nde konuşan Çetinkaya, Dede Efendi’nin müziğini Bach, Vivaldi ve Mozart ile karşılaştırdı.

“Çok güçlü bir tarihsel geçmişin yarattığı bir müzisyen” dedi. 1711 yılında ölen üretken Osmanlı müzisyeni Buhurizade Mustafa’nın kısa adını kullanan Çetinkaya, “Osmanlı klasik müziği, Itri’den büyük bir birikimle süzüldü, gelişti ve Dede Efendi’ye geçti” dedi.

“Dede Efendi, bu mirası yeniledi. ona geçti ve onu bir zaman duygusuna dönüştürdü “diyen Çetinkaya, bunun Dede Efendi’nin diğer müzisyenlerden en önemli farklarından biri olduğunu söyledi.

Hammâmîzâde İsmâil Dede Efendi kimdir? Mevlevi kültürü

1778 İstanbul doğumlu Dede Efendi, Mevlevi kültürüne olan ilgisi nedeniyle 1798 yılında Yenikapı Mevlevihanesi’ne girdi.

İngilizce’de Sufiler olarak da bilinen Mevlevis, Mesnevi kitabıyla hoşgörü ve sevgiye odaklanan Müslüman şair ve alim Mevlana Celaleddin el-Rumi’den ilham alan bir İslam düşünce okulunu takip ediyor.

“Mevlevi kültüründe çok önemli bir uygulama var. Çetinkaya, her derviş adayının eğilimlerini, yeteneklerini ve yeteneklerini keşfetmek için bir baş derviş tarafından değerlendirildiğini söyledi.

Özel bir müzik yeteneğine sahip olan Dede Efendi, ünlü şair ve müzisyen Ali Nutki Dede’nin özel ilgisini çekti ”diye ekledi.

Tekkedeki ilk eserini besteledi ve dönemin İstanbulluları tarafından büyük ilgi gördü.

Ali Nutki Dede’ye geldiler ve Dede Efendi’yi görmek istediler, onu duymak ve onunla tanışmak istediler ”diye ekledi.

Dede Efendi’nin yeteneğini duyanlardan biri de kendisi de müzisyen olan Osmanlı Sultanı III.Selim, Dede Efendi’yi İstanbul’un efsanevi Topkapı Sarayı’na çağırdı.

Eski İstanbul Marmara Üniversitesi hattatlarından Talip Mert’e göre, 15. yüzyıldan beri Osmanlı padişahlarının ruznam adı verilen günlükleri vardı.

İsmail Dede Edendi’nin İstanbul’un tarihi Sultanahmet semtindeki evinde yaptığı konuşmada, “Sultan III. Selim’in ruznamesinde, padişahın kendisi Yenikapı Mevlevihanesi’ni iki kez ziyaret etti, ancak Dede Efendi’den söz edilmiyor” dedi.

Bazı hesaplar Dede Efendi’nin 28 yıl evde yaşadığını söylese de Mert, müzisyenin Hac’ı (hac) yaptığı modern Suudi Arabistan Medine’de 29 Kasım 1846’daki ölümüne kadar yaklaşık yedi yıl kullandığını söyledi. .

Mert, yıllar sonra Dede Efendi ile ilgili Osmanlı arşivlerini araştırırken sanatçının borca ​​battığını ve öldükten sonra evine el konulduğunu gösteren belgeler buldu.

Sultan I. Abdülmecid tarafından Dede Efendi’ye hediye edilen ev, fırtına sonucu yıkıldıktan sonra yeniden inşa edildi. Artık haftanın dört günü ziyarete açık ve Dede Efendi’nin günlük hayatına bir bakış sunuyor.

Çetinkaya, “Onunla ilgili tarihsel bilgiler bize sanat niteliği hakkında bir fikir vermeyebilir ama Dede Efendi’nin bestelediği Mevlevi ritüellerini incelediğimizde kalitesini ve yeteneklerini görebiliriz” dedi.

“Mevlevi ritüellerinde sözler doğrudan Mevlana Celaleddin Rumi’den geliyordu. Mevlana’nın şiirlerini müziğe ayarlamak kolay değildir ve çok az müzisyen bunda başarılıdır ”diye ekledi.

“Ama Dede Efendi, Mevlana ve şiirlerinin hakkını verdi. Bu, birçok müzisyen ve bestecide görülemeyen bir yetenek. ”

Çetinkaya’ya göre Dede Efendi müzik notalarını hiç kullanmamış, ancak öğrencilerinin ezbere öğrenip gelecek nesillere aktarması nedeniyle müziği çağlar boyunca ölümsüzleştirilmiştir.

Çetinkaya, Dede Efendi’nin belki de 1000 şarkı bestelediği söylense de – bu onu Osmanlı döneminin en üretken bestecisi yapıyor – bugüne kadar sadece 250 kadarının hayatta kaldığını söyledi.

Osmanlı Padişahları ile etkileşim

Dede Efendi’nin Osmanlı padişahlarıyla ilişkileri de kariyerinde büyük rol oynadı.

“Osmanlı padişahlarıyla ilk bağlantısı III. Selim’le başlar, ancak Dede Efendi’nin aslı II.Mahmud döneminde olmuştur. II.Mahmud, tüm sanatçılara ve kültüre çok değer verdi ”dedi.

“II.Mahmud, Dede Efendi’yi de korudu ve hatta ziyaret ettiği yerlere götürdü” diye ekledi.

Mert, 1802’de Dede Efendi’nin saraydan bir hanımla evlendiğini ve II.Mahmud yönetiminde Musahib-i Şehriyari, yani padişahın sahabe rütbesini elde ettiğini söyledi.

Sultanlarla etkileşimi II.Mahmud’dan sonra devam etti. I. Abdülmecid, sevdiği ve saygı duyduğu İsmail Dede Efendi’yi de korumuştur.

Osmanlı Batılılaşması – Hammâmîzâde İsmâil Dede Efendi Eserleri

Dede Efendi, Osmanlı İmparatorluğu’nun Batılılaşma döneminden geçtiği 19. yüzyılda yaşamış ve bestelenmiştir.

Çetinkaya’ya göre bu da müziği etkiledi.

İlk Osmanlı imparatorluk orkestrası II.Mahmud döneminde kuruldu ve İtalyan müzisyen Giuseppe Donizetti, şef olarak atandı.

Çetinkaya’ya göre bu hamle bazı bestecileri rahatsız etmiş olabilir.

Çetinkaya, “Osmanlı İmparatorluğu’nun III.Selim’in vefatından sonra Batı’ya karşı pasifleştiği bir dönemde, Dede Efendi ve öğrencileri müzikte yerel ve geleneksel olanı korumaya çalıştılar” dedi.

Efendi, geleneksel müziği korumaya çalışsa da Osmanlı başkenti İstanbul’u ziyaret eden Batılı müzisyenlerden etkilenmiştir.

Örneğin Gulnihal adlı bestesi çağın ritmini nasıl yakaladığını gösteriyor. Çünkü o zamanlar valsler Avrupa’da çok popülerdi ”dedi.

Yine Bir Gülnihal, özellikle 20. yüzyılda ünlü Türk şarkıcı Zeki Müren’den sonra Türkiye’de tanınan bir şarkıdır.

Bu adam hayatında hiç Avrupa’ya gitmemişti. Ama Avrupalı ​​bestecileri dinledi. “Bu büyük bir başarı. Bu,

Dede Efendi’nin ne kadar büyük olduğunu anlamamıza yardımcı oluyor” dedi.

Etiketler: Hammâmîzâde İsmâil Dede Efendi kimdir, Hammâmîzâde İsmâil Dede Efendi eserleri